آیا صحابی بودن امر اختیاری است یانه؟ اگر اختیاری نیست چرا ارزش کار صحابه به خاطر یک امر غیر اختیاری بیشتر بلکه چندین برابر دیگران باشد؟ آیا با حکیم بودن خداوند سازگار است؟
ارزش‌های انسان از دیدگاه قرآن
1. انسان خلیفه خدا در زمین است. «وَ هُوَ الَّذی جَعَلَکُمْ خَلائِفَ الْأَرْضِ وَ رَفَعَ بَعْضَکُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَبْلُوَکُمْ فی ما آتاکُمْ» (انعام/165).
و اوست که شمارا جانشینان (یکدیگر در) زمین قرارداد و درجات بعضى از شمارا بر بعضى دیگر برترى داد تا شمارا در آنچه به شما داده، بیازماید.
2. ظرفیت علمی انسان بزرگ‌ترین ظرفیت‌ها است. «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِکَةِ فَقالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ» (بقره/ 31).
و خداوند همهى اسما (حقائق و اسرار هستى) را به آدم آموخت، سپس آن‌ها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست مىگویید، از اسامى این‌ها به من خبر دهید؟
3. او فطرت با خداآشنای دارد. «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلِینَ» (اعراف/ 172).
و (به یادآور) زمانى که پروردگارت، از پشت بنىآدم، فرزندان وذرّیّه آنان را برگرفت و آنان را گواه بر خودشان ساخت (و فرمود): آیا من پروردگار شما نیستم؟
گفتند: بلى، ما گواهى دادیم (که تو پروردگار مایی، این اقرار گرفتن از ذریّهى آدم براى آن بود) تا در روز قیامت نگویید: ما از این، غافل بودیم.
4. در سرشت انسان علاوه بر عناصر مادی عنصر ملکوتی و الهی وجود دارد. «ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فِیهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِیلًا ما تَشْکُرُونَ» (سجده/9).
سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خویش در وى دمید و براى شما گوش و چشمها و دل‌ها قرارداد، (ولى) اندکى از شما سپاس مىگزارید.
5. انسان آزاد و امانت‌دار خدا و مسئولیت دار است. «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسان» (احزاب/72).
همانا ما امانت (الهى) را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم، پس از حمل آن سرباز زدند و از آن ترسیدند، ولى انسان آن را بر دوش گرفت.
6. او از یک کرامت ذاتی و شرافت ذاتی برخوردار است، خدا او را بر بسیاری از مخلوقات خویش برتری داده است. «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا» (اسراء/70).
همانا فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا (بر مرکبها) حمل کردیم و از چیزهاى پاکیزه روزىشان دادیم و آنان را بر بسیارى از آفریدههاى خود برترى کامل دادیم.
7. او جز با یاد خدا آرام نمی‌گیرد، «الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/28).
(هدایت‌شدگان) کسانى هستند که ایمان آورده و دل‌هایشان به یاد خدا آرام مىگیرد. بدانید که تنها با یاد خدا دل‌ها آرام مىگیرد.
8. نعمت‌های زمین تنها برای انسان آفریده‌شده است. «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعا» (بقره/29).
اوست آن‌کس که آنچه در زمین است، همه را براى شما آفریده است.
او برای پرستش و اطاعت امر خدا آفریده‌شده است. «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» (ذاریات /56). من جن و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند.۲۹
دی